top of page

Cando a pedra é arte

Aínda que no val de Tebra non se atoparon achados que o confirmen, sabemos que nos seus arredores houbo presenza humana desde fai centos de miles de anos. A proba está na existencia dun asentamento paleolítico no Chan do Cereixo, na parroquia veciña de Pinzás, no que se atoparon útiles de pedra achelenses datados en máis de 200.000 anos. Naquel entón os asentamentos eran temporais dado que estaban conformados por grupos nómades que escollían lugares altos e con boas defensas naturais nos que lles fose máis doado defenderse, como o eran a Serra da Groba e do Argallo.

Para atopar mostras de civilización en Tebra temos que avanzar ata o período da Idade de Bronce, hai aproximadamente uns 5.000 anos, época na que se estiman que foron feitos os petróglifos máis antigos do parque arqueolóxico do Monte Tetón. Este parque, situado na parroquia de Santa María, alberga un dos conxuntos de arte rupestre máis importantes de Europa, con arredor de 200 gravados desta época. Destaca especialmente polos seus petróglifos de círculos concéntricos, que con 350 e 240 centímetros de diámetro respectivamente están considerados os máis grandes do mundo nesta tipoloxía

Inicio
DSC03212-2-min_edited.jpg

Dentro da gran variedade de representacións e gravados que atopamos, podemos estruturalos en dous tipos: os encadrados na arte xeométrica e os encadrados na arte naturalista. A arte xeométrica, como o nome indica, caracterízase pola representación de elementos xeométricos e abstractos. No monte Tetón destacan especialmente dous.

DSC03258-min_edited.jpg

Por un lado temos as chamadas cazoletas ou coviñas, que son furados feitos na rocha, xeralmente de forma circular e de pequeno tamaño. Adoitan complementar a outros motivos e símbolos e incluso formar parte deles, aínda que tamén aparecen soas nalgunhas ocasións. Ás veces represéntanse agrupadas formando outras figuras xeométricas como liñas, rombos ou cadrados. Son os motivos máis abundantes na arte rupestre galega. 

DSC03185.jpg

Polo outro atopamos as combinacións circulares, que están formadas por círculos, ás veces simples e ás veces concéntricos, a miúdo cunha cazoleta no seu centro. Algúns aparecen vinculados entre eles a través de liñas. É un dos elementos máis característicos dos petróglifos e a súa forma resulta especialmente curiosa debido ao seu forte carácter simbólico e abstracto que nos suxire un significado relixioso e espiritual.

DSC03289.jpg

Coñecer o significado que para estas sociedades tiñan estes símbolos é unha tarefa complexa, polo que só podemos movernos no terreo da suposición e a interpretación en base ao pouco que sabemos sobre elas. Segundo o arqueólogo Xosé Lois Vilar, na época na que foron feitos xa existían os metais, pero non eran empregados para facer os gravados, senón que se usaban outras pedras como o cuarzo combinado con técnicas de suavizado mediante abrasión. "Este proceso supuña moitísimas horas de traballo tendo en conta a profundidade que existe en moitos dos surcos dos petróglifos, que chegan a case 10 centímetros", comenta.

 

Nunha sociedade na que o tempo se ocupaba fundamentalmente en cubrir as necesidades básicas para a vida podemos deducir que estes gravados non eran un simple pasatempo, senón que representaban un elemento de vital importancia no que crían firmemente. O feito de que fosen feitos en pedra e a base de tanto traballo tamén reafirma a vontade manifesta de que tales símbolos perdurasen no tempo. É por estes motivos que a maioría dos autores vinculan os gravados con funcións místicas e relixiosas, como o culto ao sol e aos astros, reflexo da sociedade do momento.

2_edited.jpg

En canto á arte naturalista, está composta por elementos que si podemos entender e identificar con algo, axudándonos a entender mellor como era a sociedade no momento no que foron feitos. Dentro das representacións correspondentes a esta modalidade, no Tetón podemos atopar representados animais como cabalos, cérvidos e incluso algún can. Aínda que moitas veces é difícil saber de que animal se trata debido á súa esquematización, na arte rupestre galega son os elementos máis abundantes despois das cazoletas e os elementos circulares.

 

Tamén existen varios antropomorfos, que son elementos que representan figuras humanas. Ás veces tamén son difíciles de identificar debido ao excesivo esquematismo, chegando a estar representadas por unha simple cruz, pero transmítennos moita información sobre as actividades humanas da época, como o eran a caza ou as actividades bélicas.

 

Por último, neste eido tamén destacan as armas. Era moi común representar puñais ou outras armas de guerra, o que nos axuda moito a identificar a época na que foron gravadas. Transmítennos o valor e a importancia que tiña o ámbito bélico naquel entón.

petroglifo-monte-teton_edited.jpg

As singularidades do Tetón

Consulta no mapa interactivo cales son os petroglifos máis peculiares premendo nas iconas verdes 

vlcsnap-2021-07-05-17h04m19s603.jpg

Existe unha clara diferenciación coa arte rupestre característica doutras zonas do mediterráneo, nas que se representaban escenas da vida cotiá de tipo bucólico, xa que na maioría das representacións da arte naturalista galega facíanse escenas de caza e armas altamente ofensivas, vinculadas ao mundo da guerra e que servían como advertencia para os forasteiros. Realizábanse en pedras inclinadas coa intención de comunicar unha mensaxe e que a xente que por alí pasase as vise, á diferencia da arte abstracta, que procuraba facerse en espazos máis horizontais, talvez para establecer un lugar de culto destinado a unha celebración relixiosa.

 

As escenas de caza servían para representar a forza, a virilidade e o mundo da guerra, polo que se escollían animais de grande porte e coas características masculinas esaxeradas co fin de transmitir unha maior valía. Estas representacións apórtannos moito sobre o tipo de sociedade que existía na época: dunha fase primitiva con certo igualitarismo, maioritariamente nómade e poucos conflitos dáse paso a outra con maior xerarquización, territorialidade e na que o bélico adquire unha importancia cada vez maior.

Tres parroquias, tres castros

Antes da chegada dos romanos a sociedade galaica organizábase en castros, que eran asentamentos fortificados compostos por vivendas circulares feitas en pedra. Coa chegada destes a cultura castrexa pasa a convivir co xeito de vida imposto por Roma e vai perdendo entidade, pero moitas das súas construcións serían empregadas posteriormente para distintos usos debido en parte á posición estratéxica na que estaban ubicadas.


O músico e profesor Óscar Franco dá fe da existencia de puntos de vixilancia e torres de observación no sur da provincia de Pontevedra desde a época romana, concretamente desde a invasión de Décimo Xunio Bruto Galaico no século II a. C., época na que se produce a invasión da Gallaecia. “Sabemos que se colocaban estes puntos en lugares estratéxicos para controlar o paso de persoas e a navegación marítima e fluvial e que na época dos xermanos aproveitaban algúns castros como puntos de defensa e vixilancia. Séculos máis tarde moitos tamén serían convertidos en castelos”, afirma.

Tres parroquias, tres castros
vlcsnap-2021-07-05-18h27m55s106.jpg

Se tes problemas para visualizar este contido, recarga a páxina ou preme aquí

Os tres xacementos están situados nas ladeiras das montañas e outeiros, o que lles ofrecía unha moi boa visión do territorio. “Tendo en conta a súa disposición estratéxica, o val de Tebra debeu de ser verdadeiramente impenetrable”, comenta Franco. Máis tarde, e debido tamén á influencia das formas de vida romanas, os castros irían sendo desprazados por outras formas de organización da sociedade, que xunto coa chegada dos suevos e a cristianización da poboación serían a semente para a aparición das parroquias, pondo as bases para a aparición do feudalismo.

bottom of page